ابن تیمیه درباره حقیقت عبادت مینویسد:
هر چیزی که خدا آن را دوست بدارد و از آن خشنود گردد، از اقوال و اعمال باطنی و ظاهری، عبادت است؛ مانند: نماز، زکات، نیکی به والدین و صله رحم. (ابن تیمیه، 1401 ق، ص 4)
مصادیق شرک در عبادت از دیدگاه ابنتیمیه
1. توسل به اولیای الهی
وهابیها توسل به اولیای الهی را موجب خروج از عبودیت و رفتن به سوی شرک میدانند.
توسل به مرده، اگرچه پیامبر اسلام باشد، شرک است؛ زیرا او مرده و نابود شده است؛ چون قرآن میفرماید: «اِنَّکَ مَیِّتٌ و اِنَّهُم مَیِّتون» (زمر:30)؛ تو [ای پیامبر [میمیری و آنان هم خواهند مرد. استغاثه به اموات و گفتن کلمههایی مانند: «یا سیدی»، «یا رسولاللّه اُنْصُرنی»، «یا سیدی علیبناَبیطالب اَغِثنی» و مانند آنها، شرک است. (عبدالرحمن، 1391 ق، ص 172)
توسل به چیزی، به عنوان علل مستقل در تأثیر و تأثر است یا به عنوان واسطه در رساندن متوسلان به خدای سبحان؛ با اعتقاد به اینکه خود آنان مظهر و آیت حقاند، نه بیش از این. موحّد هرگز به گونه نخست به کسی متوسل نمیشود و از خودِ واسطه حاجت نمیطلبد؛ چون هم شرک است و با توحید منافات دارد و هم با معنای اصطلاحی توسل که تقرّب جستن به خداست سازگار نیست.
معتقدان به توسل نیز حاجت خواستن از غیر خدا و مستقل پنداشتن واسطه را شرک میدانند، ولی اگر طلب حاجت فقط از خدا باشد، لیکن از راه واسطههای مقدسی که مراتب معنوی والایی را کسب کردهاند و میتوانند به اذن خدا ما را به رحمت و مغفرت و توجه الهی نزدیک کنند، هیچ منافاتی با توحید ندارد و عقل و نقل به جواز آن حکم میکنند.
2. زیارت و تبرک جستن به قبور
ابن تیمیه بر این باور است که زیارت رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله و وصیّ او موجب خروج از عبودیت و ورود در دایره شرک است. او در اینباره مینویسد:
شیطان، افراد بسیاری را از راه توحید منحرف کرده و به انواع شرک وادار ساخته است. آنان برای خشنودی غیر خدا عازم زیارت قبری میشوند و به سوی غیر خدا میروند؛ حتی از مسافتهای طولانی به زیارت قبر پیامبر صلیاللهعلیهوآله یا صحابه یا مرد صالحی حرکت میکنند. (ابنتیمیه، 1411 ق، ص 56)
اگر کسی برای خشنودی خدا به زیارت قبر پیامبر صلیاللهعلیهوآله برود و او را برای خدا دوست بدارد از توحید خارج شده است؟! مگر معنای شرک دوگانهپرستی یا چند گانه پرستی نیست؟! مگر مشرک، کسی نیست که کار خدا را به غیر خدا نسبت دهد؟!
وهابیها برای موحّد شدن، گفتن شهادتین را کافی نمیدانند، بلکه با بدعتگذاری، موارد زیر را لازمه مسلمان شدن میشمارند:
1. مسلمان نباید به انبیا و اولیا متوسل شود و بگوید: «خدایا! به آبروی حضرت محمد صلیاللهعلیهوآله به ما رحم کن!»؛ چون در ردیف مشرکان قرار میگیرد. (ر.ک: صنعانی، 1385 ق، ص 36)
2. مسلمان نباید قبر پیامبر صلیاللهعلیهوآله را زیارت کند یا از آن تبرک بجوید. نیز نباید در کنار قبر نماز بگزارد و دعا کند و روی قبرها، بارگاه و مسجد بسازد یا چیزی برای آنها نذر کند. (صنعانی، 1385 ق، ص 3 و 41/ عبدالرحمن، 1391 ق، ص 239/ ابن تیمیه، 1411 ق، ص 677)
ابن تیمیه میگوید:
انسان در کنار قبرها، هر چند برای خدا نماز بخواند، باز مشرک میشود. (ابن تیمیه، 1411 ق، ص 256)
3. مسلمانان نباید به نام پیامبر صلیاللهعلیهوآله سوگند یاد کنند یا عبارت «یا محمد صلیاللهعلیهوآله » را بر زبان رانند و او را «سروَر و آقای من» بخوانند. سوگند به نام پیامبر صلیاللهعلیهوآله و غیر او، شرکی بزرگ و سبب جاودانگی در آتش است.
ابن تیمیه تبرک جستن به قبر رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله را خروج از عبودیت و ورود به دایره شرک میداند:
اگر مردی بخواهد در کنار قبر یکی از پیامبران یا برخی از صالحان نماز بگزارد و قصد تبرک جستن از آن بقعه را داشته باشد، این عمل دشمنی با خدا و مخالفت امر او، بلکه ابداع دینی است که خدا به آن اجازه نداده است. (همان، ص 297)
از نظر وهابیها، زیارت رفتن و شفاعت طلبیدن، موجب خروج از توحید در عبادت و ورود به جرگه مشرکان میشود. آنگاه مال و اولادش مباح میشود؛ اعم از اینکه به اشتباه آنها را انجام دهد یا دانسته و از روی علم. در هر صورت، این اعمال به تکذیب رسالت میانجامد. (زهاوی، 1979 م، ص 18)
ابن تیمیه یکی از اصول اهل سنت و جماعت را این میداند که شخص تابع، باید ایمان بیاورد که اهل بدر که سیصد و چند نفر بودند هر کاری کنند آمرزیدهاند: «و یؤمنون باَنّ اللّه قال لأهل بدر اعملوا ما شئتُمْ فقد غفرت لکم.» (ابن تیمیه، بیتا، ص 102)