ابن تیمیه درباره حقیقت عبادت می‏نویسد:
هر چیزی که خدا آن را دوست بدارد و از آن خشنود گردد، از اقوال و اعمال باطنی و ظاهری، عبادت است؛ مانند: نماز، زکات، نیکی به والدین و صله رحم. (ابن تیمیه، 1401 ق، ص 4)

مصادیق شرک در عبادت از دیدگاه ابن‏تیمیه

1. توسل به اولیای الهی
وهابی‏ها توسل به اولیای الهی را موجب خروج از عبودیت و رفتن به سوی شرک می‏دانند.

توسل به مرده، اگرچه پیامبر اسلام باشد، شرک است؛ زیرا او مرده و نابود شده است؛ چون قرآن می‏فرماید: «اِنَّکَ مَیِّتٌ و اِنَّهُم مَیِّتون» (زمر:30)؛ تو [ای پیامبر [می‏میری و آنان هم خواهند مرد. استغاثه به اموات و گفتن کلمه‏هایی مانند: «یا سیدی»، «یا رسول‏اللّه‏ اُنْصُرنی»، «یا سیدی علیبن‏اَبیطالب اَغِثنی» و مانند آنها، شرک است. (عبدالرحمن، 1391 ق، ص 172)

توسل به چیزی، به عنوان علل مستقل در تأثیر و تأثر است یا به عنوان واسطه در رساندن متوسلان به خدای سبحان؛ با اعتقاد به این‏که خود آنان مظهر و آیت حق‏اند، نه بیش از این. موحّد هرگز به گونه نخست به کسی متوسل نمی‏شود و از خودِ واسطه حاجت نمی‏طلبد؛ چون هم شرک است و با توحید منافات دارد و هم با معنای اصطلاحی توسل که تقرّب جستن به خداست سازگار نیست.

معتقدان به توسل نیز حاجت خواستن از غیر خدا و مستقل پنداشتن واسطه را شرک می‏دانند، ولی اگر طلب حاجت فقط از خدا باشد، لیکن از راه واسطه‏های مقدسی که مراتب معنوی والایی را کسب کرده‏اند و می‏توانند به اذن خدا ما را به رحمت و مغفرت و توجه الهی نزدیک کنند، هیچ منافاتی با توحید ندارد و عقل و نقل به جواز آن حکم می‏کنند.

2. زیارت و تبرک جستن به قبور
ابن تیمیه بر این باور است که زیارت رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و وصیّ او موجب خروج از عبودیت و ورود در دایره شرک است. او در این‏باره می‏نویسد:

شیطان، افراد بسیاری را از راه توحید منحرف کرده و به انواع شرک وادار ساخته است. آنان برای خشنودی غیر خدا عازم زیارت قبری می‏شوند و به سوی غیر خدا می‏روند؛ حتی از مسافت‏های طولانی به زیارت قبر پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله یا صحابه یا مرد صالحی حرکت می‏کنند. (ابن‏تیمیه، 1411 ق، ص 56)

اگر کسی برای خشنودی خدا به زیارت قبر پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله برود و او را برای خدا دوست بدارد از توحید خارج شده است؟! مگر معنای شرک دوگانه‏پرستی یا چند گانه پرستی نیست؟! مگر مشرک، کسی نیست که کار خدا را به غیر خدا نسبت دهد؟!

وهابی‏ها برای موحّد شدن، گفتن شهادتین را کافی نمی‏دانند، بلکه با بدعت‏گذاری، موارد زیر را لازمه مسلمان شدن می‏شمارند:

1. مسلمان نباید به انبیا و اولیا متوسل شود و بگوید: «خدایا! به آبروی حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به ما رحم کن!»؛ چون در ردیف مشرکان قرار می‏گیرد. (ر.ک: صنعانی، 1385 ق، ص 36)

2. مسلمان نباید قبر پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله را زیارت کند یا از آن تبرک بجوید. نیز نباید در کنار قبر نماز بگزارد و دعا کند و روی قبرها، بارگاه و مسجد بسازد یا چیزی برای آنها نذر کند. (صنعانی، 1385 ق، ص 3 و 41/ عبدالرحمن، 1391 ق، ص 239/ ابن تیمیه، 1411 ق، ص 677)

ابن تیمیه می‏گوید:
انسان در کنار قبرها، هر چند برای خدا نماز بخواند، باز مشرک می‏شود. (ابن تیمیه، 1411 ق، ص 256)

3. مسلمانان نباید به نام پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله سوگند یاد کنند یا عبارت «یا محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله » را بر زبان رانند و او را «سروَر و آقای من» بخوانند. سوگند به نام پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و غیر او، شرکی بزرگ و سبب جاودانگی در آتش است.

ابن تیمیه تبرک جستن به قبر رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله را خروج از عبودیت و ورود به دایره شرک می‏داند:

اگر مردی بخواهد در کنار قبر یکی از پیامبران یا برخی از صالحان نماز بگزارد و قصد تبرک جستن از آن بقعه را داشته باشد، این عمل دشمنی با خدا و مخالفت امر او، بلکه ابداع دینی است که خدا به آن اجازه نداده است. (همان، ص 297)

از نظر وهابی‏ها، زیارت رفتن و شفاعت طلبیدن، موجب خروج از توحید در عبادت و ورود به جرگه مشرکان می‏شود. آنگاه مال و اولادش مباح می‏شود؛ اعم از اینکه به اشتباه آنها را انجام دهد یا دانسته و از روی علم. در هر صورت، این اعمال به تکذیب رسالت می‏انجامد. (زهاوی، 1979 م، ص 18)

ابن تیمیه یکی از اصول اهل سنت و جماعت را این می‏داند که شخص تابع، باید ایمان بیاورد که اهل بدر که سیصد و چند نفر بودند هر کاری کنند آمرزیده‏اند: «و یؤمنون باَنّ اللّه قال لأهل بدر اعملوا ما شئتُمْ فقد غفرت لکم.» (ابن تیمیه، بی‏تا، ص 102)

فرقه وهابیت منسوب به "محمد بن عبدالوهاب" از مردم "نجد" است که در سال 1115 هجری قمری در شهر عُیینه متولد شد که پدرش در آن شهر قاضی بود. وی از کودکی به مطالعه کتاب‌های تفسیر و عقاید و حدیث سخت علاقه داشت و فقه حنبلی را نزد پدر خود که از علمای حنبلی بود آموخت. محمد بن عبدالوهاب از آغاز جوانی، بسیاری از اعمال مذهبی مردم "نجد" را زشت می شمرد.

او در سفری که به زیارت خانه خدا رفته بود، بعد از انجام مناسک حج به "مدینه" رفت و در آن جا توسل مردم به پیامبر را که نزد قبر حضرت انجام می دادند، انکار کرد سپس به "نجد" مراجعت کرد و از آن جا به بصره رفت و مدتی در آن شهر ماند و با بسیاری از اعمال مردم آن شهر نیز مخالفت کرد.

أحمد بن تیمیّه در سال 661 ق (1263 میلادى) پنج سال پس از سقوط خلافت بغداد در حرّان از توابع شام (از شهرهاى ترکیه) به دنیا آمد، و تحصیلات اولیّه را در آن سر زمین به پایان برد. پس از حمله مغول به اطراف شام و همراه خانواده اش به دمشق رفت و در آنجا اقامت گزید.

این فرقه منسوب به «محمدبن عبدالوهاب » (بن سلیمان بن محمدبن احمدبن راشدبن برید بن محمدبن برید بن مشرف بن عمر بن بعضابن ریس بن زاحزبن محمدبن على بن وهیب التمیمى ) ازمردم «نجد» مى باشد. «محمدبن عبدالوهاب » به مکتب «ابن تیمیه » گرایش داشت . او در سال 1115، در شهر عیینه، از توابع نجد عربستان به دنیا آمد و فقه حنبلى را در زادگاه خود آموخت و آنگاه براى ادامه تحصیل رهسپار مدینه منوره شد.

نام این فرقه از پدر «محمد» که «عبدالوهاب » بود، گرفته شده است . «عبدالوهاب » از علماى عینیه از بلاد نجد بود. محمد فقه حنبلى رانزد پدرش «عبدالوهاب » که از علماى حنابله بود، فرا گرفت . آثار «ابن تیمیه » و «قیم جزى » [که شاگرد ابن تیمیه بود] را مطالعه کردو تحت تاثیر قرار گرفت .

او در دوران تحصیل مطالبى به زبان مى آورد که نشانگر انحراف فکرى او بود به طورى که برخى از اساتید او نسبت به آینده او اظهار نگرانى مى کردند.

محمد بن عبدالوهاب در بصره از «شیخ محمد مجموعى » علم دین آموخت ، در شام و حجاز نیز کسب فیض کرد وکمال یافت و سفرهایى به ایران «اصفهان » نمود.

گفتنى است که وى مبتکر و بنیانگذار فرقه وهّابیّت نبود، بلکه قرنها پیش از او این عقاید یا بخشى از آن توسّط برخى از عالمان حنبلى مانند «ابن تیمیّه»، و شاگردان او اظهار شده بود، ولى باتوجّه به مخالفتهاى صریح علماى اهل سنّت و شیعه در بوته فراموشى سپرده شده بود، و مهمترین کارى که «محمّد بن عبد الوهّاب» انجام داد این بود که عقاید ابن تیمیه را به صورت یک فرقه و یا مذهب جدیدى در آورد که با تمام مذاهب چهارگانه اهل سنّت و مذهب شیعه تفاوت داشت.

ابن تیمیه : «ابوالعباس احمدبن عبدالحیلم حرانى » از علماء حنبلى قرن هفتم و هشتم هجرى است که عقاید وى مخالفت افکار مذهبى معاصر خود تکفیر شد و مدتى زندانى بود مورد آزار مغولان قرار گرفت و از شام به قاهره گریخت .

در سال 712 ق دوباره به «دمشق » بازگشت و در سال 728 ق در گذشت .

در منابع شیعه امامیه ابن تیمیه اینگونه معرفى شده است : احمدبن تیمیه (728 - 661 ق ) فقیه ، محدث ومتکلم حنبلى است وى متولد 661 ق . در حران (سوریه ) مى باشد و در ایام حمله مغولان مقیم دمشق شد. او داراى تاءلیفات بسیارى بالغ بر سیصد جلد است . «ابن تیمیه » بر کلیه مذاهب اسلامى انتقاد داشت و کتبى علیه این مذاهب نوشت . در عین حال مورد احترام عامه بود. «ناصر» خلیفه فاطمى وى را به زندان انداخت با پا در میانى مادرش آزاد شد. او قائل به تجسم و تشبیه بود. «علماء عامه » علیه او اظهار نظر کرده اند و کتبى بر رد عقاید وى نوشته اند. برخى ابن تیمیه را «بدعت گذار» و برخى دیگر کافر دانسته اند.

آثار و عقاید او در شام و اطراف ممنوع اعلام گردید و خلیفه وقت دستور داد هر کس بر این عقاید باشد، مال و جانش مباح است .
از عقایدى که به وى نسبت داده اند این است که وى تمام عقاید مسلمانان را زیر سؤ ال برده و آنان را در پرستش متولیان رسمى مذاهب به یهود ونصارى تشبیه کرده که احبار و رهبان خود را مى پرستند گویند عقاید و آثار او در تجسم و تشبیه خداوند است به اصحاب سقیفه توهین روا داشته ، مردم را از زیارت قبر رسول الله باز داشته و آن را نوعى شرک تلقى کرده است . عقاید و آراء او بر خلاف عقاید عامه مسلمانان است ، لذا کلیه فقهاء رسمى علیه او هماهنگ عمل کردند و به زندانش د انداختند.

بسم الله الرحمن الرحیم

این وبلاگ،‏ قسمتی از کار کلاسی درس درآمدی بر مطالعات دین است که توسط دکتر گیویان در دانشگاه امام صادق‏(ع) تدریس می شود.

تمرکز اصلی این وبلاگ بر فرقه وهابیت است و به طور کلی مطالب آن حول محور های ذیل نگاشته خواهد شد:

- مردم نگاری وهابیت ( با استفاده از مشاهدات میدانی)

- خلاصه ای از برخی کتب نوشته شده توسط مولفین وهابی

- کتابشناسی وهابیت

- پیوندهای مفید به سایت های وهابی و همچنین سایت های نقد آنها

- خلاصه کتاب درسی ( پژوهش فرهنگی، مردم نگاری در جوامع پیچیده )